Ziemia – nasz wspólny dom [Martyria]

W dniu pisania niniejszego artykułu opublikowana została informacja, że człowiekiem roku 2019 magazynu „Times” została nastoletnia szwedzka aktywistka klimatyczna – Greta Thunberg. Abstrahując od źródeł jej międzynarodowego umocowania, zauważyć można, iż problem kryzysu klimatycznego stał się najważniejszym tematem debaty międzynarodowej. Aż 56 % Polaków uważa zmiany klimatu za największe zagrożenie dla współczesnego świata.

Środowisko w katolickiej nauce społecznej

Kwestie środowiskowe były fragmentarycznie poruszane w niemal wszystkich dotychczasowych encyklikach społecznych – od Piusa XI, przez Jana XXIII i Pawła VI, po Jana Pawła II i Benedykta XVI. Na ogół były to jednak dość ogólne wskazówki ufundowane na zasadzie powszechnego przeznaczenia dóbr oraz odpowiedzialności wszystkich ludzi za kondycję świata, w którym żyją. Encykliki bardziej krytyczne wobec kapitalizmu – Quadragesimo Anno, Populorum Progressio czy Caritas in Veritate –przedstawiały problemy środowiska jako pochodną nadmiernej eksploatacji zasobów przez wielkie firmy kierowane konsumpcjonistycznym zaślepieniem ideą maksymalizacji zysku.

Laudato Si’

Podejście Kościoła katolickiego do problemów środowiska naturalnego uległo znaczącej zmianie w 2015 r. wraz z opublikowaniem przez papieża Franciszka encykliki „Laudato Si’”. Papież wyraził nadzieję, iż encyklika ta pomoże rozpoznać wielkość, pilność i piękno wyzwania, wobec którego stoi ludzkość w aspekcie ochrony środowiska naturalnego. Na początku przedstawia genezę zaistniałych problemów, osadzając je niejako na posuniętym do granic możliwości konsumpcjonizmie, który sprawił, iż ludzie w swych codziennych decyzjach kierują się wyłącznie wizją osiągnięcia indywidualnych, krótkoterminowych korzyści, nie zwracając uwagi na możliwe skutki tychże decyzji.

W dalszej części encykliki Franciszek apeluje o wypracowanie takiej ekologii, która w swoich różnych wymiarach łączyłaby szczególną pozycję, jaką w przyrodzie zajmuje człowiek, oraz jego relacje z otaczającą rzeczywistością. Już w tytule dokumentu zawarte jest nawiązanie do patrona przyrody – św. Franciszka z Asyżu.

Ekonomia Franciszka

Nie ulega wątpliwości, że oprócz naszych – konsumentów indywidualnych – katastrofalnych, konsumpcjonistycznych nawyków największym winowajcą zaistniałego kryzysu klimatycznego są wielkie transnarodowe korporacje, które dawno już odeszły od pierwotnego celu ekonomii – właściwego gospodarowania zasobami. Wysuwając taki wniosek papież Franciszek zaapelował do młodych ekonomistów, działaczy społecznych i przedsiębiorców o zaangażowanie w zmianę paradygmatów rządzących ekonomią.

W tym celu Franciszek – we współpracy z ekonomistami z całego świata – zaprosił przedstawicieli młodego pokolenia na międzynarodową konferencję „The Economy of Francesco”, która odbędzie się w dniach 26–28 marca 2020 r. w Asyżu. Zebrani tam młodzi będą mieli okazję wysłuchać prelekcji tak sławnych ekonomistów jak A. Sen, M. Yunus, J. Sachs czy S. Zamagni. Co jednak ważniejsze, przez niemal tydzień będą oni wspólnie pracować podczas warsztatów, których celem jest twórcza modyfikacja panujących współcześnie trendów i modeli ekonomicznych, tak by systemy gospodarcze stały się „sprawiedliwe, zrównoważone i inkluzywne – niepozostawiające nikogo z tyłu”.

Przesłanie Franciszka w Polsce

Również my wszyscy możemy włączyć się w dzieło naprawy współczesnego świata. Wymienię w tym miejscu tylko dwie inicjatywy, których jestem organizatorem lub współpracownikiem. Pierwszą jest współorganizowana przeze mnie debata panelowa, która odbędzie się pod koniec lutego w warszawskiej SGH, podczas której dyskutować będziemy nad pytaniem „Ekonomia Franciszka – kto za to zapłaci?”. Drugą zaś jest projekt Caritas Polska – Laudato Si’, którego celem jest rozpowszechnianie nauczania papieża Franciszka i budowa postaw prośrodowiskowych wśród wszystkich Polaków. Szczegóły o projekcie, w ramach którego odbywać się będą liczne wydarzenia w niemal wszystkich diecezjach w Polsce, znajdziecie Państwo na stronie: www.caritas.pl/projekty/ekologia/.

Każda decyzja ma znaczenie

Kończąc, pragnę przypomnieć, że każda najmniejsza decyzja – czy to zakupowa, czy dotycząca codziennych przyzwyczajeń (np. długości prysznica, segregacji odpadów, ogrzewania mieszkania) – pomnożona przez liczbę ludzi, ma ogromny wpływ na stan środowiska naturalnego. Pamiętajmy zatem, że Ziemia została nam dana w opiekę – nie niszczy się zaś czegoś, czym winniśmy się opiekować.

_________________________________________________

Tekst ukazał się w styczniowym (2020) wydaniu Czasopisma Społeczno-Katolickiego Diecezji Ełckiej „Martyria”

Więcej tekstów Autora na fanpageu inicjatywy TCGP: www.fb.com/TheCommonGoodPerspective