Katolicka Nauka Społeczna – Kościół a społeczeństwo [Martyria]

Kościół katolicki już od niemal dwóch tysięcy lat jest jedną z najważniejszych instytucji na świecie. W swej bogatej historii Kościół zawsze stał na straży wartości, jakimi powinni się kierować zarówno wyznawcy Chrystusa, jak i wszyscy inni obywatele świata. W przeszłości cel ten realizowany był w bardzo różny sposób – od konstrukcji całego współczesnego systemu powszechnego szkolnictwa po bezpośrednie zaangażowanie Państwa Kościelnego w działalność polityczną. Również w czasach nowożytnych głównym ziemskim celem Kościoła jest pilnowanie porządku moralnego. Idea ta urzeczywistniana jest jednak współcześnie w mocno zmienionej formie, gdyż Watykan nie odgrywa już bezpośrednio tak wielkiej jak niegdyś roli.

Początki KNS

Obecnie nauka moralna Kościoła przekazywana jest w formie bardziej subtelnych działań popularyzatorskich, które ukształtowane zostały pod koniec XIX w. za sprawą papieża Leona XIII, który swą encykliką Rerum Novarum stworzył podwaliny katolickiej nauki społecznej (KNS). W encyklice tej Leon XIII komentuje w sposób dotąd niespotykany współczesne mu problemy związane ze wzrostem popularności (zbrodniczego, jak się później miało okazać) systemu totalitarnego, jakim był ustrój socjalistyczny. Zarówno w tej, jak i we wszystkich kolejnych encyklikach społecznych, kolejni następcy św. Piotra komentować będą wydarzenia ekonomiczne i społeczne, uwzględniając w swych tekstach zarówno moralną naukę Kościoła, jak i wielopłaszczyznowe odkrycia naukowe i powstające systemy filozoficzne.

Zakres społecznej doktryny Kościoła

Najważniejsze kwestie poruszane przez katolicką naukę społeczną to m. in.: życie i godność ludzka, rodzina, wspólnota, uczestnictwo, prawa i obowiązki, szacunek dla biednych i słabych, godność pracy i prawa pracownicze, solidarność oraz troska o stworzenia Boże (zarówno w kontekście samego człowieka, jak i całego środowiska, w którym żyje). Stanowisko Kościoła w powyższych kwestiach zawsze jest owocem rozlicznych debat w środowiskach katolickiej inteligencji współpracującej z przedstawicielami świata nauki, biznesu i polityki. Fakt, iż dokumenty, które są trzonem KNS, powstają na gruncie współpracy Kościoła ze światem zewnętrznym sprawia, że są one głęboko analizowane i doceniane również przez najważniejszych intelektualistów nieidentyfikujących się z samym Kościołem.

Wśród papieży szczególnie zasłużonych dla rozwoju KNS wymienia się: Leona XIII, Piusa XI, Jana XXIII, Pawła VI, Jana Pawła II, Benedykta XVI oraz obecnego papieża – Franciszka. Nie może jednak umknąć uwadze, iż to właśnie spod pióra Papieża Polaka wyszło najwięcej dokumentów konstytuujących ową społeczną doktrynę Kościoła. KNS nie jest niemniej twardą doktryną złożoną z policzalnych punktów bezpośrednio mówiących w jaki sposób należy podejmować konkretne decyzje. Jest to raczej elastyczny poradnik będący wsparciem dla decydentów współczesnego świata polityki i biznesu, oparty na czterech filarach: personalizmie, solidarności, pomocniczości i dobru wspólnym. W związku z powyższym wskazówki udzielane przez kolejnych papieży dostosowane są do czasów im współczesnych, co niekiedy może sprawiać wrażenie swego rodzaju braku spójności.

KNS bliżej

Z uwagi na fakt, iż tematem katolickiej nauki społecznej zajmuję się naukowo w swej dysertacji doktorskiej w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, chciałbym niniejszym rozpocząć w naszym Miesięczniku cykl artykułów przybliżających Czytelnikom ową doktrynę. Mam nadzieję, iż mój udział w stworzonym i organizowanym od 27 lat przez doradców i bliskich przyjaciół Jana Pawła II – George’a Weigela, o. Macieja Ziębę OP, prof. Michaela Novaka oraz prof. Rocco Buttiglione – projekcie Tertio Millennio Seminar, będzie mógł zaowocować w niniejszej rubryce przełożeniem zaawansowanych konceptów filozoficzno-teologiczno-socjologicznych na przystępny język pozwalający szerzej popularyzować chrześcijańską wizję współczesnego społeczeństwa.

_________________________________________________

Tekst ukazał się we wrześniowym (2019) wydaniu Czasopisma Społeczno-Katolickiego Diecezji Ełckiej „Martyria”