Przedsiębiorstwo
kojarzy się obecnie niemal wyłącznie z jednostką gospodarczą, której głównym i
nadrzędnym celem jest generowanie zysku finansowego. Mnożenie kapitału
udziałowców zdaje się być w pojęciu przedsiębiorstwa nienaruszalnym fundamentem
stanowiącym o istnieniu firmy, zarówno w kontekście sensu jej istnienia –
czynnik wewnętrzny, jak i jej zewnętrznego postrzegania – przez klientów,
pracowników, właścicieli i wszystkich innych interesariuszy.
Nie tylko zysk
Coraz
śmielej zaczyna się jednak w literaturze ekonomicznej zwracać uwagę na
pozafinansowe czynniki warunkujące funkcjonowanie przedsiębiorstw.
Najważniejszym z nich staje się czynnik społeczny, a więc suma relacji
interpersonalnych oraz organizacyjnych jakie generowane są podczas działalności
firmy. Nie ogranicza się tego pojęcia bynajmniej do relacji osobowych, jakie
istnieją między pracownikami. Znacznie ważniejszą częścią powyższego ujęcia
przedsiębiorczości jest wpływ, jaki organizacja wywiera na całe otaczające ją
środowisko, tj. przyrodę, społeczność lokalną, kulturę, administrację
samorządową czy też najważniejszą jednostkę społeczną – rodzinę.
Rodzina jako fundament
społeczeństwa
Z
uwagi na ograniczenia pojemnościowe w niniejszym artykule odstawimy na bok
kwestie związane z tzw. CSR-em (Corporate
Social Responsibility) – społeczną odpowiedzialnością biznesu. Jest to
bowiem termin, który we współczesnym zarządzaniu odmieniany jest przez
wszystkie przypadki, co bardzo często prowadzi do erozji jego znaczenia.
Skupimy się natomiast na społecznym uznaniu rodziny za podstawową wartość, na
której dopiero budowane są wszelkie pozostałe inicjatywy.
Jak
mówi punkt 2207 Katechizmu KK: „Rodzina jest podstawową komórką życia
społecznego. Jest naturalną społecznością, w której mężczyzna i kobieta są
wezwani do daru z siebie w miłości i do przekazywania życia. Autorytet, stałość
i życie w związkach rodzinnych stanowią podstawy wolności, bezpieczeństwa i
braterstwa w społeczeństwie. Rodzina jest wspólnotą, w której od dzieciństwa
można nauczyć się wartości moralnych, zacząć czcić Boga i dobrze używać
wolności. Życie rodzinne jest wprowadzeniem do życia społecznego.”
Ten
jakże ważny dla wszystkich wierzących dokument zwraca uwagę na trzy aspekty bez
których wykluczone jest stworzenie dobrze działającego społeczeństwa – wolność,
bezpieczeństwo i braterstwo. Dopiero zapewnienie wszystkich trzech i ich
aplikacja w życiu codziennym umożliwi sformowanie środowiska, w którym każdy
człowiek będzie mógł swobodnie rozwijać swe talenty. Równie ważną uwagą jest
pochodzenie wartości moralnych człowieka z rodziny, w której był wychowywany.
Widzimy zatem, że sama rodzina jest z jednej strony niezastępowalnym
środowiskiem, w którym człowiek przychodzi na świat i formuje swój system
moralny, z drugiej zaś jednostką społeczną, stanowiącą zrównoważony gwarant
istnienia całej społeczności.
Rodzina – źródło
przedsiębiorczości
Integralną
częścią każdego społeczeństwa jest system gospodarczy. Również jego istnienie i
funkcjonowanie warunkowane jest przez współistnienie wolności, bezpieczeństwa i
braterstwa. Rozważając nawet dominujący wciąż pogląd, jakoby wyłącznym celem i
sensem pracy był zysk finansowy, ostatecznie dojdziemy do wniosku, iż pieniądze
– będące nośnikiem tegoż zysku – nie są celem samym w sobie a jedynie środkiem,
za pomocą którego osiągnąć chcemy znacznie ważniejsze cele. Nawet szeregowy
pracownik, któremu nie zależy na konkretnej pracy w samej jej istocie, wykonuje
pracę oczekując sprawiedliwego wynagrodzenia, które przeznaczy czy to na
potrzeby własne, czy też całej swojej rodziny.
Istota
przedsiębiorczości rodzinnej
Szczególnym
przykładem urzeczywistnienia istotności wartości rodzinnych w społeczeństwie
jest przedsiębiorczość rodzinna. W gospodarce światowej firmy rodzinne stanowią
ponad 70% wszystkich przedsiębiorstw, przy czym w niektórych państwach (Włochy,
Meksyk) ich odsetek przekracza nawet 90% ogółu firm. Taka forma prowadzenia
działalności gospodarczej jest również dominująca w naszej części Polski –
zdecydowana większość największych firm suwalskich czy też ełckich w dużym
stopniu spełnia warunki definicyjne przedsiębiorczości rodzinnej. Istnieje
wiele różnych definicji firmy rodzinnej, jednak wszystkie sprowadzić można do
określenia, iż jest to firma zarządzana i kontrolowana przez konkretną rodzinę,
która bardzo często jest również jej założycielem.
Wśród
cech charakterystycznych, odróżniających przedsiębiorstwa rodzinne od
nierodzinnych, wymienia się przede wszystkim: orientację na
przetrwanie i przekazanie firmy następnemu pokoleniu, szczególny rodzaj relacji
między właścicielami a pracownikami oraz między samą firmą a jej otoczeniem, większą
dbałość o wizerunek firmy, będący ściśle związany z wizerunkiem rodziny oraz przywiązanie
do tradycji oraz zasad wyznawanych przez rodzinę. Najważniejszą przewagą
konkurencyjną firm rodzinnych jest w związku z tym jej stabilność i
długookresowość sporządzania strategii zarządczej.
Stabilność ta gwarantowana jest
natomiast przez relacje, jakie budowane są między interesariuszami firmy –
zarówno wewnątrz rodziny właścicielskiej, jak i w kontakcie z pracownikami,
klientami czy też kontrahentami. W firmie rodzinnej chęć zbudowania stabilnej
struktury, którą przekaże się kolejnemu pokoleniu, jest znacznie istotniejsza
niż czysty zysk finansowy. W związku z tym bardzo często firmy takie osiągają
niższy zysk w krótkim terminie. Badania pokazują jednak, iż w długim okresie to
właśnie przedsiębiorstwa rodzinne charakteryzują się wyższą zyskownością niż
ich nierodzinni konkurenci.
Kapitał rodzinny
Na gruncie finansowo-społecznym
jednym z najważniejszych pojęć występujących wyłącznie w przedsiębiorstwach
rodzinnych jest tzw. kapitał rodzinny. Z jednej strony jest to wewnętrzne
źródło finansowania działalności, z drugiej jednak – istotniejszej społecznie –
czynnik zapewniający wewnętrzną spójność zarówno firmy, jak i samej rodziny. Pod
pojęciem tym kryje się bowiem pewność członków rodziny, iż w sytuacji
kryzysowej nie nastąpi wycofanie angażowanego kapitału, jak ma to miejsce w
przypadku standardowego finansowania kapitałowego. W firmie rodzinnej
najważniejszym atutem staje się zatem pomoc, jaką prowadzący firmę mogą w
każdej chwili uzyskać od członków swej rodziny. Skrajnym przykładem powyższego
jest pozytywne postrzeganie nepotyzmu w firmie rodzinnej, który to zasadza się
na znacznie wyższym zaufaniu, jakim darzymy osoby nam bliskie.
Wartości moralne w odpowiedniej
hierarchii
Zważywszy, iż przedsiębiorstwa są
podstawowymi jednostkami gospodarczymi, kształtującymi i warunkującymi codzienne
funkcjonowanie społeczeństw, ważne jest, by również one oparte były na wartościach
wyższych niż zysk. Jak czytamy bowiem w Mądrości Syracha „Wielu grzeszy z chęci
zysku, a ten, kto stara się wzbogacić, wzrok odwraca. […] Jeśli się ktoś
bojaźni Pańskiej pilnie nie uchwyci, wnet jego dom stanie się ruiną.” (Syr 27,
1-3).
Warto zatem byśmy we współczesnym
społeczeństwie spojrzeli nieco bardziej krytycznym okiem na formę działalności
podmiotów sfery gospodarczej na czele z wartościami, na których się one
opierają. Współczesny materializm, będący pochodną zatrucia systemów moralnych
przez filozofię marksistowską, jest bowiem nie tylko spojrzeniem niezwykle
ograniczonym, ale – co ważniejsze – drogą donikąd. Jak pisał w swym epokowym
dziele pt. „Ortodoksja” angielski filozof G. K. Chesterton: „Musimy bowiem
pamiętać, że filozofia materialistyczna (niezależnie od tego, czy jest
prawdziwa, czy też nie) jest z pewnością bardziej ograniczająca niż jakakolwiek
religia.”
W powyższym tekście starałem się
przybliżyć jedną z form przedsiębiorczości, która w swej istocie zakłada
oddanie hołdu wartościom wyższym niż zysk finansowy – w tym przypadku rodzinie.
Poza przedsiębiorstwami rodzinnymi na uwagę zasługują także przedsiębiorstwa
społeczne, które za cel obierają sobie zazwyczaj rozwiązanie jakiegoś istotnego
społecznie problemu. Równie pozytywnymi jednostkami są organizacje pożytku
publicznego, które już w swej nazwie zawierają wyrażenie non-profit – nienastawiony na osiąganie zysku. Widzimy zatem, że
również działalność gospodarcza może być nie tylko moralnie pozytywna, ale
nawet godna pochwały, pieniądz zaś nie zawsze musi być wyłącznym paliwem
wszelkiej działalności. Wszak należy pamiętać, że pieniądz nie stanowi
absolutnie żadnej wartości – jest tylko jej nośnikiem, zaś sam zysk finansowy
jest jedynie jedną z wielu kategorii tworzących naszą codzienność.
Na koniec tego nieco przydługiego
wywodu pozwolę sobie przytoczyć dwa fragmenty encykliki papieża Leona XIII pt.
„Rerum Novarum”, która to stała się fundamentem współczesnej nauki społecznej
Kościoła.
Sprawiedliwość
ponad zysk
„Albowiem
jakkolwiek wielka jest w człowieku siła przesądów i namiętności, jednak jeśli
tylko przewrotność nie zagłuszy poczucia moralnego, społeczeństwo odniesie się
z życzliwością do pracowników, których pozna jako pracowitych ludzi i
skromnych, co sprawiedliwość zwykli stawiać wyżej niż zysk, a świętość
obowiązku nade wszystko.”
Cel najwyższy – Prawda
i Dobro
„Doczesne
bowiem życie, jakkolwiek cenne i pożądane, nie jest jednak celem, dla którego
się urodziliśmy, ale tylko drogą i środkiem, przeznaczonym do udoskonalenia
życia duchowego przez poznanie prawdy i miłość dobra.”
_________________________________________________
Tekst ukazał się w styczniowym (2019) wydaniu Czasopisma
Społeczno-Katolickiego Diecezji Ełckiej „Martyria”
Komentarze
Prześlij komentarz